Çocuklar bir büyük gibi davrandığında hoşumuza gider, buna onları övecek sözler ve davranışlarla karşılık veririz. Ancak bu durum çocuk için her zaman olumlu bir durum değildir. Bazı zamanlar çocuklar sorumluluğu dâhilinde olmayan olaylar için sorumlu hisseder ve bir büyük gibi davranmak için elinden geleni yapar. Mutlaka rast gelmişsinizdir: “Anne sen üzülme ben babama kızarım.” diyen ya da babasıyla iş birliği yapıp annesine cephe alan bir çocuğa. Çocuğun konumuna şöyle bir dışarıdan bakalım. Evet, ilk durumda anne için ikinci durumda ise baba için olumlu görünen bir yaklaşım olabilir. Ancak çocuk açısından bakıldığında psikolojisi için sağlıklı değildir. Çünkü burada çocuğun bir taraf olma, fedakârlık etme, ailenin ihtiyaçlarını giderme rolü vardır.

Ebeveynleştirme çoğunlukla sorumluluk alma ile karıştırılır ancak burada çocuğun sınırlarına girme ve ona gelişimine uygun olmayan sorumluluklar yükleme vardır. İşin aslı çocuk kendinden vazgeçer, çocukluğundan çıkar ve bir ebeveyn haline gelir. Tüm bunlarla birlikte çocuk büyüdüğünde “Ben çocukluğumu hiç yaşayamadım ki!” diye yakınan bir yetişkine dönüşür.

Ebeveynleştirme araçsal ve duygusal olarak ikiye ayrılır. Araçsal ebeveynleştirme daha çok eve maddi katkıyı ve ev işlerine yardımı içerir. Bu türde, eğer çocuk yaşına uygun sorumluluklar ediniyorsa sağlıksız bir durumdan söz etmeyiz. Ancak duygusal ebeveynleştirme çocuğa büyük yükler yükleyen ve zarar veren bir pozisyondur. Ebeveyn ve çocuk rolleri değişir, dahası çocuğun sınırına girilmiş olur.

Ebeveynleştirilmiş çocuklarda sınır problemi, uyum sorunları, yeme ve uyku bozuklukları, düşük akademik başarı, stres, düşük benlik saygısı gibi sorunlar diğer çocuklardan daha fazla görülmektedir.

Peki ne yapmalı?

• Öncelikle çocuğun yaşına uygun sorumluluklarını ve ihtiyaçlarını iyi bilmek gerekir.
• Bir ebeveyn olarak kendi ihtiyaçlarınızın ne olduğunu anlamanız, çocuğa yüklenen ebeveyn rolünün size olan katkısını analiz etmeniz iyi olacaktır.
• Çocuğun ebeveynleşme rolündeki pekiştireçleri, onu bu durumdan dolayı destekleyen ifadeleri fark edip azaltma ve tamamen bitirme yolundaki adımlarınız çok kıymetlidir.
• Aile içindeki sınırların iyi çizilmesi, rollerin karışmaması, aile bireylerini bir savaşın tarafı olarak görmek yerine birlikte hareket edilmesi önemlidir.

Sağlıkla Kalın…

Psikolojik Danışman/Oyun Terapisti

Ezgi ÜZGÜN